2016 yılında, İngiltere’nin Brexit kararından kısa bir süre sonra ABD’de Donald Trump’ın seçimi, “Anglo-Amerikan” bir hamleydi. Yakın zamanda, Fransa’nın ABD’nin yerini alacağı öngörülüyordu. Ancak sol partiler ve merkezci güçler, aşırı sağı iktidardan uzak tutmak için bir araya gelerek seçmenleri harekete geçirmeyi başardılar. The Guardian yazarı Alexander Hurst‘ün aktardığı üzere, Paris sokaklarına seçim sonuçlarının açıklanmasıyla birlikte havai fişekler ve kutlamalar hakim olsa da, gerçeği gizlemek yetmiyordu. Trump’a yönelik dört yıllık aranın Trumpizm’i ortadan kaldırmadığı gibi, Fransa’nın toplumsal ve siyasi ayrışmaları da seçim sonuçlarıyla yok olmadı.
Fransa ve ABD, sosyal çatışmalarının siyasete yansıdığını, hatta filmlere ve dizilere konu olduğunu gördü. ABD’nin çatlakları o kadar derinleşti ki, bir iç savaş olasılığı bile artık kurgusal değil. Alex Garland’ın “İç Savaş” filmi, ülkenin neden bölündüğünü açıklamadan doğrudan çatışmanın ortasına atlarken, Teksas ve Kaliforniya’nın otoriter bir başkanı devirmek için siyasi olarak imkansız bir ittifak oluşturduğunu öne sürüyor.
Fransa’daki son seçim kampanyası sırasında tarihçiler, analistler ve politikacılar, aşırı sağın zaferi durumunda olası bir çatışmaya işaret etti. Hatta Emmanuel Macron, aşırı sağın başa gelmesi halinde ülkenin bölünerek iç savaşa sürükleneceğini belirtti.
Elbette ABD ile Fransa arasında önemli bir fark var: silahlar. 2024 Fransız yapımı dizi “La Fièvre”de Marie Kinsky (Ana Girardot) şöyle diyor:
– İç savaş olması için silah gerekir…
Aşırı sağcı aktivist rolündeki Kinsky, Fransa’yı ABD’ye dönüştürmeye (hatta Ulusal Tüfek Derneği’nden yardım almaya) çalışıyor. Bu ihtimal uzak görünebilir, ancak Fransız halkının şaşırtıcı bir şekilde %91’i “toplumda şiddete meylin bulunduğu” görüşünü paylaşıyor.
Eric Benzekri’nin yönettiği “La Fièvre”, aşırı sağın ve aşırı solun bir futbolcu ile antrenörü arasındaki tartışmayı ırk ve kimlik krizi üzerinden sömürmeye çalışmasıyla açılıyor. Ardından, merkez solun kaygılı bir temsili olan siyasi iletişim danışmanı Sam Berger (Nina Meurisse), Kinsky’nin Fransız toplumunu uçuruma sürüklemesini durdurmak için yoğun bir mücadele veriyor. İkili, ülke çapında dezenformasyon, halı saha maçları ve Kylian Mbappé ile diğer Fransız futbolcuların siyasi uçlara karşı kamuoyunda nasıl tavır aldıklarının Paris futbolunda doğrudan karşılık bulduğu bir satranç oyunu oynuyor.
İç Savaş neredeyse apolitik görünse de “La Fièvre”, Stefan Zweig’in “Dünün Dünyası”, Overton penceresinden ve araştırma enstitüsü Destin Commun’un “La France en Quête”inden yararlanarak sürekli olarak teoriler geliştiriyor. Gösteri, modern demokrasinin, siyasetçiler ve özel sektör tarafından toplumsal çatışmaları istismar ederek ve körükleyerek nasıl içinin boşaltıldığını açıkça ortaya koyuyor.
Bu süreçte dikkate alınması gereken gerçeklerden biri, aşırı sağın tek tehdit olmadığıdır. İdeolojik katılık aşırı sol tarafından da gelebilir ve ilerlemeye engel olarak konuşma ve dolayısıyla demokrasinin işlemez hale geldiği bölücü bir toplum yaratmada rol oynar. Ancak asıl endişe verici olan, siyasetin bir gösteri olarak algılanması ve popülizmin ne ölçüde bulaşıcı olmasıdır.
Dizinin yönetmeni Eric Benzekri, 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında Fransa’daki son parlamento seçimlerini kazanan sol görüşlü Yeni Halk Cephesi’nin (NFP) en büyük partisi Boyun Eğmeyen Fransa’nın (LFI) radikal sol lideri Jean-Luc Mélenchon ile çalıştı. Ancak daha sonra yönetmen, merkez sola doğru kaydı. Artık eski müttefiklerinden bazılarını, Fransız siyasetinin bozulmasından kısmen sorumlu olan bölücü siyasetçiler olarak görüyor.
Benzekri, 2021-22 ve 2022-23 akademik yıllarında Sciences Po Paris‘teki öğrencilere “Saygı arayışında: ırk ve eşitsizlikle yüzleşen ABD demokrasisi” başlıklı bir birinci sınıf semineri verdi:
– Başlığını 1990’larda Harlem’deki uyuşturucu çeteleri üzerine çalışan Fransız antropolog Philippe Bourgeois’in yazdığı bir kitaptan aldım. Bana öyle geliyor ki, Trump’ın kanalize edebildiği duygu ve öfkenin temelinde “saygı duyulma” arzusu yatıyordu.
Popülizm, toplumun farklı kesimlerini, çoğu zaman birbiriyle çelişen saygı kavramları etrafında birbirine düşürüyor. Aşırı sağcı bir popülist, destekçilerine, “başka birisinin” kendilerine dair temel bir şeye izinsiz müdahale ederek saygısızlık gösterdiğini iddia ederek haklılık kazandırıyor. Aşırı solcu bir popülist, destekçilerine devletin kurumlarının ırkçı olduğunu söylüyor. Günümüzde her iki tarafın da adalet ve saygı görme arzusu, diğer tarafın nasıl bir toplumda yaşayacaklarına dair en derin endişelerini doğruluyor.
Çözümlerden biri, popülistlerin bizim için belirlediği kurallara göre oynamak yerine oyunu değiştirmektir. “La Fièvre” dizisinde futbol, sosyal olarak birleştirici bir unsur olarak kullanılıyor. Belki parlamentonun dışında oyunun kurallarını değiştirip yeni bir düzen yaratmanın başka bir yolu daha vardır: karşılıklı olarak dinlemek ve dinlenilmek…
