İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) "Kent Gündemi Serisi"nin en son çalışması, "Enflasyon ve Kronikleşen Yoksulluğun Gölgesinde Geçim Mücadelesi: Emekliler" başlığıyla yayınlandı. Raporda Türkiye’nin emeklilik sistemi açısından son derece yetersiz bir durumda olduğu vurgulandı.
2023’te yapılan bir araştırmaya göre Türkiye, 44 ülke arasında emeklilik sistemi bakımından en alt sıralarda yer aldı. 2010 yılında asgari emekli aylığı 11,4 gram altın veya 453,4 ABD dolarına denk gelirken, günümüzde bu değer 4,4 gram altın ve 319 ABD dolarına geriledi. Bu düşüş, asgari emekli maaşının asgari ücretin yarısına indiği anlamına geliyor ve emeklileri yeniden çalışmaya zorluyor.
İstanbul’da yaklaşık 2,4 milyon emekli yaşıyor. Yaşlılık aylığı alan ve çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı %60’a yaklaşarak Türkiye ortalamasının (%55) üzerine çıktı. 2023 yılında 55 yaş ve üstü 17.137 kişi, 65 yaş ve üstü 1.368 kişi İŞKUR’a iş başvurusunda bulundu. Bu veriler, yalnızca resmi kayıt altına alınan başvuruları içeriyor. Kayıt dışı çalışan emeklileri de hesaba kattığımızda, rakamların çok daha yüksek olması muhtemeldir.
Daha önce yapılan İPA çalışmalarına göre, İstanbul’da yaşamak için yaşlılık veya emeklilik aylığına hak kazananların %28,4’ü hala çalışmaya devam ediyor. Emekli İstanbulluların %18,3’ü hem kiracı hem de hanelerinde emekli aylığı dışında başka geliri yok. Bu durum, emeklilerin çok zor şartlar altında geçimlerini sağlamaya çalıştıklarını ortaya koyuyor.
İstanbul’da ortalama yaşam maliyeti 24.991 TL olarak hesaplanıyor. En düşük emekli maaşı, bu yaşam maliyetinin yarısından bile az. Emekli maaşlarının yetersizliği, emeklileri çalışma hayatını sürdürmeye zorluyor. Çalışmak zorunda kalan emekliler, gıda ve giyim harcamalarında daha ucuz ürünlere yönelmiş durumda. Temel ihtiyaçlarını karşılamak için sosyal ve kültürel faaliyetlere ayırdıkları harcamaları da kesmişlerdir.
Temel gelir kaynağı emekli maaşı olan hanelerde, konut ve kira harcamaları 2022’de %28,6 iken, 2023’te %31,9’a yükseldi. En düşük emekli maaşı, kira değerlerinin iki-üç katına ulaştığı İstanbul’da, emeklilerin barınma giderlerini karşılamasını zorlaştırıyor. Konut sahibi olan emekliler bile maaşlarının düşük olması nedeniyle hayat standartlarını düşürmek zorunda kalıyor ve kıt kanaat geçiniyorlar.
